Felsefe Dersi Vize Calisma Notları

         Platona göre felsefi bilgiye götüren yürüyüşe Diyalektik ve bu yürüyüşü gerçekleştireneDiyalektikçi denir.

·         Filozof ve öğrencinin gerçekleştirdiği diyalektik yürüyüş sonucu öğrenci felsefi bilgiyi edinir.

·          Felsefe soruları kavramlara ilişkindir.

·         Felsefe bilgi nedir sorusunu sorar.

·         Bilgi felsefesinde bilene özne bilinene nesne denir.

·         Epistemoloji bilgi felsefesidir.

·         İdealizm: özneyi kendi başına bir varlık olarak gören ,nesnenin varlığını özneye bağlı kılan bilgi felsefesi görüşüdür.

·         Mantıkta önerme doğru yada yanlış olabilen tümcedir.

·         Öncüllerin sonucu doğruysa çıkarım geçerlidir.

·         Bilim,felsefe,sosyoloji,tarih önermelerin içeriğiyle ilgilenir.

·         Christian wolff: klasik metafiziğin yerine ontoloji adını kullanan ilk düşünürdür.

·         Pozitivizim: Tek olanaklı bilginin,doğru bilginin bilimsel bilgi olduğunu,dolayısıyla felsefeninde bilimsel kılınması gerektiğini savunan görüştür.

·         Comte pozitif felsefe deyimini kullanan ilk filozoftur.

·         Değer bir şeyin taşıdığı bir özelliktir,değerler var olan olanaklardır.

·         Platona göre iyi ideaların ideasıdır.

·         Aristotales varlık felsefesini var oalnların bilimi olarak tanımlamıştır.

·         Platonun Devlet adlı eserinde güneş felsefi bilgiyi simgeler.

·         Özne ile nesne arasında kurulan bağ bilgidir.

·         Gorgias: kuşkuculuk yoluyla bilmenin olanaksız olduğu sonucuna varır.

·         Descartes: kuşkucudur ama bilginin olanağını ortaya koymaya çalışır.

·         Hegel: felsefe,nesnelerin düşünceyle görülmesi,düşünceyle ele alınmasıdır.

·         Tümden gelimli akıl yürütmede sonuç öncüllerden zorunlu olarak çıkar.

·         Çelişmezlik ilkesinin temel yargısı: bir şey aynı zamanda hep kendisi hemde başka bir şey olamaz.

·         Metafizik kendinde varlığı kavramaya ve kanıtlamaya çalışır.

·         Herakleitos: oluşu varlığın ardındaki ilke olarak görür.

·         Öndeyi: deneysel bilimde bilinen yasalara dayanarak olgular hakkında geleceğe ilişkin bir önerme ileri sürmeye denir.

·         Kuhn a göre paradigma: bilimsel etkinliğin içinde gerçekleştiği çerçevedir.

·         Popper: bilimsel kuramların yanlışlayıcı örnekler arıyarak sınanması gerektiğini bilimselliğin ölçütünün doğrulanabilirlik değil yanlışlanabilirlik olduğunu savunan düşünürdür.

·         Aristotalese göre yaşamı boyunca sırf kendileri için aranan erdemlere uygun hareket eden insanmutlu insandır.

·         Dil felsefesi : felsefenin ilk dönemlerinden itibaren tartışılmaya başlanmış konular içermesine rağmen,felsefenin ayrı bir alanı olarak gelişimini düşünce tarihinde yada somut yaşantılarda gerçekleşen yeni gelişmeler sonucunda tamamlamıştır.

·         Batı felsefesinin ortaya çıkışı: dünyada olan olayların açıklanmasında gözleme ve çeşitli akıl yürütme tekniklerine başvurulmaya başlanmasıyla başlamıştır.

·         Descartese göre tanrı  zihne açık ve seçik biçimde verilmiştir.

·         John locke a göre ses,tat,koku,renk ikincil niteliktir.

·         Platon bir düşüncenin bilgi olabilmesi için gerekçelendirme, inanç, temellendirme ve doğruluk gerekmektedir der.

·         Temsil epistemolojisi özne ve nesne arasındaki bilgisel bağın güvenirliği üzerine kurulmuştur.

·         David Humeye göre imgelem yada hayal gücünün işlevi : nesnelerle karşı karşıya olmaksızın, deneyim parçalarını bir araya getirerek tasarımlama gücüdür.

·         Kollektif kavram: meclis        distribütif kavram : milletvekili

·         Metafizik : gerçekliğin nihai yapısının araştırılmasıdır. gerçeklik hakkındaki nihai doğrulukların araştırılmasıdır. varlığın varlık olarak araştırılmasıdır. varlığın sadece varlık olmak bakımından özelliklerinin incelenmesidir.

·         Aristotalese göre 4 neden kuramına göre heykeli yapan heykeltraş etken dir.

·         Kuhn a göre bir bilimsel devrimin gerçekleşebilmesi için normal bilim döneminin devam edememesi ve bunun sonucu olarak da bir krizin yaşanması gerekir.

·         Hempel tümden gelimli yasabilimsel açıklama modeli ile bireylerin belirli bir durumdaki davranışlarının nedensel açıklamasını vermeye çalışır.

·         Kantın epistemolojisinin merkezcil düşüncesi: nesnelerin insanın bilişsel sınırlarına uygun olması gerektiğinden yola çıkmalıdır.

·         Çiçektir önermesi : özdeşlik ilkesi.

·         Hume : Zihnimizdeki “bağımsızlık ve süreklilik” ideasının kaynağını epistemolojik açıdan aydınlatmak isteyen deneyimci filozoftur.

·         Her biri dünyayı anlama ve anlamlandırma çabası olan bilim, sanat, din ve felsefenin ortak özelliği: Dünyaya ilişkin olarak edinilen algısal deneyimlerle yetinmemektir.

·         Usculuk: Bilginin duyu verileri ve algı dışında da kaynakları olduğunu savunan felsefedir.

·         Kavramcılığa örnek : “A sarıdır” önermesinin doğru olması zihnimizdeki “sarı” genel kavramının “A” nesnesine doğru olarak uygulanması demektir.

·         Bacon’a göre, bilim insanının doğru bilgi elde etmesini engelleyen, onun zihnini kaplayan ve bozan kavram idoldür.

·          Frankfurt Okulu olarak da bilinen ve sosyal bilimlerde eleştirici yaklaşımı temsilcileri:

·         H. Marcuse,J. Habermas, T. Adorno,M. Horkheimer

·         Sokaklarda yaşayan evsiz bir insanın, davranışının nedeni olarak modern şehir yaşamının doğal sonucu olduğunu savunan düşünce: doğalcı yaklaşımdır.

·         Güneş Dünya etrafında döner.” önermesi  doğrulanabilir ama yanlışlanamaz.

·         Bilimsel bilgi: bilginin kaynagını dogrulugunu ve sınırlılıklarının öznel ve nesnel boyutlarıyla tutarlı sorgulayan bilgi türüdür.

·         Bir önerme tüm değerlerde doğru değerini alıyorsa totolojidir.

·         Bir önermedeki ara terim (orta terim)her önermede bulunan kelimedir.mesela  Tüm insanlar ölümlüdür.  Sokrates insandır.  O halde Sokrates ölümlüdür. Bu kıyas örneğin de orta terim insandır.

·         Ortaterim iki öncüldede ortak olarak bulunur.sonuç önermesinde yer almaz.öznesi küçük terim yüklemi büyük terimdir.

·          

·         J. Locke’a göre insanın doğuştan temiz bir sayfa gibi boş olan zihni: algı verileriyle doldurulur.

·         Felsefeye göre bilgi özne ile nesne arasında kurulan bağdır.

·         Russell: Felsefenin kesin yanıtlar verememesini bir zayıflık olarak görenlere karşıt olarak felsefenin  esas değerinin tamda onun kesinlikten uzak yanıtlarla iş görmesi olduğunu savunan felsefecidir.

·         Platona göre diyalektikçi felsefi bilgiye götüren yolu yürüyen kişidir.

·         Felsefe soruları ‘’Nelik’’ sorularıdır, bilimlerin soruları ‘’ neden,nasıl’’ sorularıdır.

·         Felsefe sorularının yanıtları temellendirmeyi gerektirir.

·         Duyumculuk:  bütün kavramlarımız yanlızca bizim duyumlarımızdır. duyu yaşantılarımızdır. nesnelerle ilgili değildir.

·         Gerçekçilik: öznenin varlığının nesneye bağlı kılındığı felsefe kuramı dır.

·         Kantın epistemolojik tartışmalarda yarattığı kavramsal dönüşüm: nesneyi merkezden çıkararak özne temelli bir epistemolojiyi başlatmış olmak.

·         Pozitivizim: felsefeye bilimsel kavramların ve önermelerin mantıksal çözümlenmesini yapma görevini yükleyen görüşe denir.

·         Usçularda deneyimcilerde özne ve nesne arasındaki bilgisel bağın güvenirliliğini araştırmıştır.

·         Kant: zihnimizin içindeki organizasyonun yapısını felsefi olarak araştıran ve buna göre zaman ve mekanın ,zihnin sağladığı ve algının alt yapısını oluşturan kalıplar olduğunu savunan felsefecidir.

·         Temsil epistemolojisi: özne ve nesne arasındaki bilgisel bağın güvenirliliği üzerine kurulmuştur.

·         İmgelem: nesnelerle karşı karşıya olmaksızın ,deneyim parçalarını bir araya getirerek tasarımlama gücüdür.

·         Locke: bilginin kaynağının deneyim olduğu iddiasından yola çıkmasına rağmen deneyimi aşan bir tezle ortaya çıkmış ve bundan ötürüde radikal bir deneyimci olarak kabul edilememiştir.

·         Tümdengelimli akıl yürütme: varsayımlarının sonucu kesin olarak doğruladığı iddiasındadır.Ama doğru sonuçlara çıkılamayabilir. O yüzden sonuç çıkarma işlemi bilgimizi genişletmez.

·         Tümevarımlı akıl yürütme: özel durumlardan tüme varılır.

·         Kaplam :kaplamın doğru olarak uygulanabileceği tüm varlıklardan oluşur.

·         İçlem: kavramın kaplamındaki varlıkların ortak özelliklerinin tümüdür.içlem kaveramın en özelini ifade eder.

·         At kavramının kaplamı (düldül,küheylan,……) içlemi 4 ayaklı,koşan,yer kaplayan,canlı,…..

·         Kavramlar kaplamlarına göre tümel,tekil ve tikel diye 3 e ayrılır.mesela:

At,insan: tümel

Düldül,küheylan: tikel

Kimi atlar,bazı kuşlar: tikel

·         Somut kavram: insan ,ağaç

·         Soyut kavram: insanlık,beyazlık

·         Kollektif kavramlar: bir grubun üyelerinni tümüne doğru olarak uygulanabilen ancak gruptaki bireylere uygulanamayan kavramlardır: ordu gibi

·         Distrübütif kavramlar: bir gruba yada kümeye ait olmakla tanımlanan kavramlardır: asker vatandaş gibi

·         Bir dilin sembollerinin sonlu tanesinin artı ardına sıralanmasıyla oluşan sembol dizilerine deyim denir.

·         Terim: işlevi soyut ve somut varlıklara işaret etmek olan deyimlere denir.kavramın dilsel gösterimidir.

·         Önerme: işlevi doğru yada yanlış bir yargı bildirmek olan deyimlere denir.

·         Çıkarım: ohalde demekki kelimeleriyle anlaşılır.

·         Bir sembolik önerme ,tüm değerlemelerde doğru değerini alıyorsa totolojidir.

·         tüm değerlemelerde yanlış değeri alıyorsa çelişmedir.

·         önerme en az bir değerlemede doğru değerini alıyorsa tutarlıdır.

·         Petitio principii:döngüzel akıl yürütme: desteklenmek istenen önermenin baştan varsayılmasına dayalı çıkarımlarda ortaya çıkan mantık yanlışıdır.:Ahmet kapalı yerde kalmaktan korkuyor.çünkü ahmetin klostrofobisi var.

·         Post hoc ergo propter hoc: A oldu sonra B oldu.demekki B olayı A nedeniyle oldu.

·         Argumentum ad ignorantiam: aksi kanıtlanmadığı için bir önermeyi doğru kabul etme şeklinden ortaya çıkan mantık yanlışıdır.

·         Argumentum ad populum: çoğunluk böyle diyor demekki doğru.

·         Mantık bilimini Aristotales kurdu.

·         Mantık ilkeleri: özdeşlik ilkesi,çelişmezlik ilkesi,üçüncü halin olmazlığı ilkesi,özdeşlerin ayırt edilemezliği,ayırt edilemezlerin özdeşliği,yeter sebep ilişkisi,

·         Tüm öncüller doğru sonuç önermesi yanlışsa çıkarım geçersizdir.

·         Kaplamları aynı olan yani aynı varlıklara uygulanan kavramlara kaplamdaş denir.

·         Tümden gelim sonuç önermelerinden zorunlu olarak çıkar.

·         Mantıkta kavram hakkında bir sav  ileri süren ifadeye önerme denir.

·         Ortaçağ mantığını orta çağ felsefecilerine taşıyan Boethius dur.

·         Metafizik terimini ilk kez Rodoslu Andronikos tarafından Aristotalesin ilk felsefe adını verdiği konudaki notların yaptığı derlemeyi adlandırmak için kullanmıştır.

·         Platon: tümeller öğretisi

·         Metafizik varlığın sadece varlık olmak bakımından özelliklerini inceler.gerçeklik hakkındaki nihai doğruları ve nihai yapısını  araştırır.

·         Analitik önerme: yüklemde bildirilen kavramın zaten öznede içerildiği yani öznesi hakkında yeni bir bilginin sağlanamadığı önerönermedir.mesela : tüm bekar erkekler evli olmayan erkeklerdir.

·         Sentetik önermeler: yüklemi öznesi hakkında yeni bir bilgi verir.mesela bekar erkeklerin yaşam süresi evli erkeklerden daha fazladır.

·         Posterior önerme: doğruluğuna deney sonucunda karar verilen önermedir.

·         Priori önerme: doğruluğuna yada yanlışlığına ancak kavramlar üzerine akıl yürütmeyle karar verilebilecek olan önermelerdir.

·         Bir heykel için : heykeli yapan heykeltraş etken neden,heykelin heykeltraşın zihninde tasarladığı formunu biçimsel neden, heykelin yapıldığı mermer maddi neden ,heykelin yapılma amacıda ereksel nedendir.

·         Nedensellik: leibniz: her olayın yeterli bir nedeni vardır.

·         Katı belirlenimcilik: özgür iradenin olanaksızlığından bahseder.

·         Tür çokluğu : pek çok tikel nesnenin var olduğunu savunur.

·         Aşırı adcılık: genel terimler yanlızca dilde yüklemler olarak vardır.

·         Gerçek varlık: duyusal algıya konu olabilen varlık şekline denir.

·         Aristotalese göre ilk felsefe var olanı var olan olarak ele almaktır.

·         Parmanides varlık felsefesini varlık vardır biçiminde dile getirmiştir.

·         Metafizik kendinde varlığı kavramaya çalışan varlık felsefesine denir.

·         Bilimsel etkinliğin 3 önemli  özelliği: nesnellik,sınanabilirlik,evrensellik

·         Poper: insanı gerçeğe biraz daha yaklaştıran şeyin yanlışlama olduğunu savunur.

·         Thomas khun: geleneksel  20yy en ağır darbeyi indiren felsefecidir.

·         Bilimin nesnel olması: bilimsel önermelerin onları ileri süren kişilerin karakterinden ve anlık ruh halinden bağımsız ele alınabilmeleridir.

·         Kuhn yaygın bilim ve bilim adamı anlayışını eleştirmiştir.

·         Yöntemsel bireyciler : mills: sosyal olguları açıklamanın en doğru yolunun tek tek bireylerin eylemlerine ve davranışlarına bakmak olduğunu savunurlar.

·         Sosyal bilimlerin araştırma konusu yaptığı insanların iç dünyalarında olup biten zihinsel ifadelerin en önemli özelliği niyetsel yada amaçsal olmalarıdır.

·         Eleştiriyel kuramın günümüzdeki en önemli temsilcisi jurgen habermas dır.

·