28 Aralık 2011 Çarşamba

Epistemoloji Ders Notları Unite 9

EPİSTEMOLOJİ
 
ÜNİTE 9
 
BİLGİ KAVRAMININ ÇÖZÜMLEMESİ

  Bilgi rastgele olmayan bir zihinsel durumdur.

 Doğruyu yakalamakla ilgili bir yönü vardır. Bilginin deneyimsel koşullarının yerine gelmesi genellikle fiziksel ve pratik şartların uygunluğuyla ilgilidir.

 Örneğin, algı veya gözlem yoluyla bilgi edinme süreçlerinde; algılanacak nesnelerin çerçevesinde ışık yeterli düzeyde olmalı, gözlemleyen kişilerin gözlerinde ve bilişsel sistemlerinde algıyı engelleyecek fizyolojik sorunlar olmamalıdır.

 Bu koşullar yada süreçler bilim insanlarının çalışma konusudur. Buna karşın, felsefeciler bilgiye kavramsal olarak yaklaşırlar.

            Bilginin ne olduğunu aydınlatma konusunda ayrıntılı ve sistematik bir tarzda ilk ilgilenen  PLATON’ dur.

Platon THEAİTETOS adlı diyaloğunda bilginin “gerekçelendirilmiş doğru inanç” olabileceğini savunur.(En iyi tanımdır)

            Bilgi ve inanç, her ikiside zihinsel durumlar olduğundan, benzerlikler gösterir. Deneyimsel boyutta inanç sahibi olmak önermesel bilginin oluşması için yeterli değildir.

İnanç burada, sorumluluk taşımak durumundadır. Daha açıkçası, önermesel bilgi, inanç olmaktan ziyade “doğru inanç” olmak zorundadır.

            Bir inancın doğru olması onu “bilgi” statüsüne çıkarmayabilir, tesadüfen doğru olan inançlar “bilgi” değildir.

BİLGİNİN ÇÖZÜMLENMESİ VE TANIMI;

            Bilgi, bileşik ve karmaşık bir kavramdır. Bu kavramın bileşenleri veya kavramı oluşturan basit unsurlar; inanç, gerekçelendirme ve doğru’ dur.

            İnanç, gerekçelendirme ve doğru” kavramlarının bilginin kavramsal unsurlarını oluşturduğu iddiası doğru olabilir ancak bu unsurların oluşturduğu üçlü tanım’ın gerçekten bir tanım olup olmadığı çağdaş felsefede tartışılmaktadır.

EDMUND GETTİER’ İN YIKICI ARGÜMANI VE SONRASI

            Edmund GETTİER 1963 yılında yayımlanan “Gerekçelendirilmiş doğru inanç bilgi midir?” adlı makalesinde bilginin üç koşulunun birden sağlanması durumunda bile tümcesel bilginin oluşmayabileceğini göstermiş ve sarsıntı yapm

GETTİER’ İN SERİMLEMESİ, BİLGİNİN GEREK VE YETER KOŞULLARI

            Ünlü makalesi, önermesel bilginin üçlü tanımının farklı şekillerde sunulabileceğini belirterek başlar. Bu seçeneklr

a) Eğer ve sadece (Ancak) aşağıdaki koşullar sağlanırsa K kişisi Ö önermesini biliyordur;

            (i) Ö DOĞRUDUR

            (ii) K KİŞİSİ Ö’ YE İNANIR

            (iii) K kişisinin Ö’ ye inanması için gerekçe vardır.



b) Eğer ve sadece aşağıdaki koşullar sağlanırsa K kişisi Ö önermesini biliyordur;

            (i) K KİŞİSİ Ö’ YÜ KABUL ETMEKTEDİR.

            (ii) K KİŞİSİ Ö’ İÇİN YETERLİ KANITA SAHİPTİR

            (iii) Ö DOĞRUDUR.



c) Eğer ve sadece aşağıdaki koşullar sağlanırsa K kişisi Ö önermesini biliyordur;

            (i) Ö DOĞRUDUR

            (ii) K KİŞİSİ Ö’ NÜN DOĞRULUĞUNDAN EMİNDİR.

            (iii) K kişisinin Ö’ nün doğru olduğundan (elindeki kanıtlar itibariyle) emin olma hakkına sahiptir.



            Bu üç tanım esas olarak aynı fikri taşır. Eğer ve sadece (ancak kullanılabilir)birbirlerine ters anlamlarda koşul ifade eden deyimlerdir. Örneğin;

            Eğer insanlar sigara içerse ölürler. Böyle bir önermede sigara içmek insanların ölmesi için yeter birkoşuldur ama gerekli değildir. Çünkü insanlar başka yollardan da ölürler.

            Ne zaman bir öznenin inandığı bir önerme gerekçeli ve doğru ise o inanç o özne için bilgidir; ne zaman bir özne bir önermeyi bilirse, o önerme o özne için doğru ve gerekçeli bir inanç olur.

            Gettier’ in bu yöntemi, karşı örnekler ve yanlışlayıcı argümanlar aracılığıyla bir genellemenin geçersiz olduğunu gösterme amacını taşır. Yazısının başında gettier, iki önemli saptama yapar.

(1)    Gerekçelendirme ve doğruluk farklı kavramlardır. Bir önerme yanlış olmasına rağmen iyi gerekçelere sahip olabilir.

(2)    Eğer bir Ö1 önermesinden mantıksal olarak bir Ö2 önermesini türetirsek ve eğer Ö1 önermesi iyi gerekçeleri olan bir önermeyse, Ö1 önermesinin sonucu olan Ö2 önermesi de iyi gerekçelendirilmiş bir önerme olur.



Gettier’ in Karşı örnekleri; Karşı argümanını oluştururken Mantıksal yapı açısından birbirine benzeyen iki farklı senaryo kullandı.

Daha önce verilen Amerikada’ki Paris örneğinde, doğru inanç tesadüfen ortaya çıkmış, ancak gerekçelendirme bütünüyle eksik kalmıştı, eğer gettier’in akıl yürütmesi doğruysa, bu iki senaryoda bilginin gerekçelendirme de dahil olmak üzere üç koşulu sağlamakta olsa bile, inanç sahipi özneler aslında o önermeleri bilmiyorlar gibi görünmektedir.

Bu koşullarda gettier’ in geleneksel bilgi tanımı ve çözümlemesine ağır darbe indrdği Gettier’e YANITLAR;

1- YANLIŞ ÖNCÜLLERİ ENGELLEME; Gettier örneklerinde epistm.bir sorunun ortaya çıkmasının temel bir nedeni, öznelerin gerekçelendirilmiş doğru inançlarının aslında bir yanlışlığa  dayanıyor olması ve ardından bu yanlış dayanağın tesadüfen, iyi gerekçeleri olan doğru bir inancı ortaya çıkarmasıdır.

 Gettier’ in eleştirisi ışığında önerilen ilk çözüm, gerekçelendirilmiş inançların yanlış önermelere dayanmaması

 2-NEDENSEL İLİŞKİ ŞARTI; ikinci çözüm, bilginin olgularla uygun bir nedensellik ilişkisi içinde ortaya çıkması gerektiğini belirtmektedir. Bilginin oluşması için, ele alınan bir Ö önermesinin veya inancının nedeninin Ö olgusu olması gerektiğini savlarlar. Nedensellik görüşünün en önde gelen savunucuları ALVİN GOLDMAN (1967) ye göre önermesel bilginin tanımı şu şekildedir. –Eğer ve sadece aşağıdaki koşullar sağlanırsa K kişisi Ö önermesini biliyordur.

            -Ö Önermesi K Kişisinin Ö’ye ilişkin inancı ile uygun bir nedensel ilişki içinde olmalıdır.

Bu tanımda ilginç olan nokta,Goldman’ ın bilgiyi tanımlarken üçlü yapıyı terk etmesi ve gerekçelendirmeyi gündm.getrmemesi.

3- DÖRDÜNCÜ BİR KOŞULUN TANIMA EKLENMESİ;

 üçüncü çözüm üçlü analizin dördüncü bir koşulla desteklenmesidir. Böylece bilginin oluşumunun yeterli olması sağlanabilir. LEHRER VE PAXSONS’ A GÖRE bir inancın bilgi olması için gerekçelendirilmiş ve doğru olması yetmez, o inancın , gerekçlndrme süreci kapsamında, öznenin gerekçelerini etkisizleştiren herhangi bir doğru önerme olmamalıdır.

Böyle bir doğru önerme varsa, öznenin gerekçlndrmesi bozulmuş, inancı gerekçlndrilmiş doğru inanç olmaktan çıkmış ve böylece bilgi gerçeklşmemiş diyebiliriz





SORULAR    :

* Tam karşımda kırmızı bir gül bulunmaktadır” gibi deneyimsel bir önermeyi bilmenin kavramsal koşulları ile deneyimsel koşullarını ayırmamız gerekse, hangisi için “bilginin kavramsal koşuludur”ifadesini kullanabiliriz

   -Söz konusu önermenin doğru olması gerekir (çünkü kavramsal koşul dile getirilmiştir.) yanlış önerme-Söz konusu nesnenin çevreden yeterli düzeyde ışık alması gerekir- bu şıkta fiziksel koşulları yani deneyimsel koşullar dile getirilmiştir, ondan dolayı yanlıştır.)

* Epistemolojik bir kavram olan deneyimsel inanç için genel olarak hangisi en doğru ifadedir.

   -Bir inancın bilgi olması için doğru ve gerekçeli olması gereklidir.

* Bilginin kavramsal çözümlemesi epist.önemli yer tutar, çözümlemeler için hangisi söylenebilir?

  -Çözümlemeler önemli bir kavramın günlük dilde bulunmayabilecek inceliklerini ortaya çıkarma amacına hizmet eder

* “Eğer insanlar uzun süre kötü beslenirlerse, sağlıkları bozulmaya başlar”cümlesinin mantıksal yapısı için hang.doğru?

   -“Sağlığın bozulmaya başlaması” uzun süre kötü beslenme”nin gerek koşuludur.

    “Yeter koşul” bir önermenin doğruluğunu sağlayan koşullardan biriyken “gerek koşul” doğruluğu sağlayan tek koşuldur. Bu örnekte de “Bir insanın kötü beslenmesi ancak sağlığının bozulmasıyla sonuçlanır”

* Gettier’ in ünlü makalesinde izlediği genel felsefi strateji tam olarak hangisinde doğru verilmiştir.

   -Genel olarak kabul edilen ve evrensel olduğu varsayılan bir tanımı karşı örnekler aracılığıyla yanlışlamak

* Epistemolojik olarak bakıldığında GETTİER’ in sunduğu senaryoların ortak noktası nedir?

   - Bir öznenin inancı tesadüfen “Gerekçeli doğru inanç” statüsü kazansa da sezgilerimiz onun bilgi olmadığını söyler

* Gettier’in sergilediği sorunun giderilmesine yönelik olarak GOLDMAN’ ın önerdiği nedensel ilişki şartı hangsdr?

-Bir önermenin özne tarafından bilinebilmesi için, o öznenin söz konusu önermeyle nedensel bir ilişkisinin olması gerekr

* Hangisi bilginin “deneyimsel koşuluna” bir örnek olarak gösterilebilir?

  - Önermeyi algılayan zihnin sağlıklı olması

* Bilgi ile ilgili olarak “gerekçelendirilmiş doğru inanç” tanımlamasını ilk olarak yapan düşünür? PLATON

* Bilginin geleneksel çözümlemesine göre, bilgiyi oluşturan üç kavramsal bileşen aşağıdakilerden hangisinde doğru vrlmş

  -İnanç-Doğruluk-gerekçelendirme

* Gettier’ e göre hangisi doğrudur? –Bilginin üç kavramsal bileşeni sağlansa bile bilgi oluşmayabilir.

* Gettier’in kullandığı felsefi yöntemi en iyi hangisi ifade eder? -Karşı örnekler ve yanlışlayıcı argümanlar kullanır.

* Gettier’in bilginin tanımı konusunda oluşturduğu karşı argümanı ile ilgili olarak hangisi doğrudur

  - Eğer bir önermeyle ilgili doğru inancımız tesadüfen oluşmuşsa bilginin doğruluğundan söz edilemez.

* “Bir önermenin bir özne tarafından bilinebilmesi için o öznenin söz konusu önermeyle bir nedensel ilişkisi

    Olması gerekir? Önermesi kime aittir.? GOLDMAN

* Gettier’in “Gerekçelendirilmiş doğru inanç bilgi midir? Makalesiyle epist.çığır açması,felsef.hangi işlevine örnektir?

  -doğru olarak kabul gören konularda bile irdelemeye devam ederek yeni bilgilerin önünü açması

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Yorumda bulunarak konuyu zenginleştirebilirsiniz.